Azatiopryna – lek znany również jako Imuran, jest lekiem immunosupresyjnym stosowanym po przeszczepieniu narzÄ…dów i w chorobach autoimmunologicznych i należy do klasy chemicznej analogów purynowych. Lek zsyntetyzowano poczÄ…tkowo jako lek na raka ale od 1957 jest powszechnie stosowane jako lek immunosupresyjny.

Wielu chorych po 4 miesiącach we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego notuje trwałą remisję po zastosowaniu protokołu DLS → czytaj więcej

Azatiopryna hamuje replikację DNA a także blokuje drogę syntezy puryny. Zatem bardzo silnie wpływa na proliferujące komórki, takie jak limfocyty T i limfocyty B które są składnikiem układu immunologicznego.

Głównym działaniem niepożądanym azatiopryny jest supresja szpiku kostnego, która może stanowić zagrożenie dla życia, zwłaszcza u osób z genetycznym niedoborem enzymu tiopuryny S-metylotransferazy.

Azatiopryna jest wytwarzana przez licznych producentów pod różnymi nazwami handlowymi.

Zastosowania medyczne

Azatioprynę stosuje się samą lub w połączeniu z innymi lekami immunosupresyjnymi w celu uniknięcia odrzucenia organu po transplantacji oraz w leczeniu szereg chorób autoimmunologicznych, w tym reumatoidalnego zapalenia stawów, pęcherzycy, tocznia rumieniowatego układowego, choroby Behceta i innych form zapalenia naczyń, autoimmunologicznego zapalenia wątroby, atopowego zapalenia skóry, miastenii, zapalenia rdzenia i nerwu wzrokowego. Jest również ważnym lekiem w trakcie terapii chorób zapalnych jelit takich jak choroba Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego oraz stwardnienie rozsiane.

Transplantacja

Azatioprynę stosuje się w zapobieganiu odrzucenia przeszczepu nerek lub wątroby, zwykle w połączeniu z innymi lekami oraz kortykosteroidami i innymi immunosupresantami oraz z lokalną radioterapią. Protokół podawania rozpoczyna się, w czasie przeszczepu lub w następny dzień po.

Reumatoidalne zapalenie stawów

Leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby (LMPCh), takie jak azatiopryna sa wykorzystywane u dorosłych w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz kortykosteroidy mogą być łączone z azatiopryną, ale ich połączenie z innymi LMPCh nie jest zalecane.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Azatiopryna jest stosowana w leczeniu umiarkowanej do ciężkiej lub przewlekłej i aktywnej chorobą Crohna, w celu utrzymania remisji klinicznej (brak aktywności choroby) u pacjentów kortykosteroido zależnych. Początek działania jest powolny i może wymagać kilka miesięcy w celu osiągnięcia odpowiedzi klinicznej.

Leczenie azatiopryną wiąże się ze zwiększonym ryzykiem chłoniaka.

Inne

Azatiopryna jest czasami używane w ogólnoustrojowym toczniu rumieniowatym u pacjentów, którzy wymagają dawki podtrzymującej 15 mg lub wyższej wraz z prednizonem i u tych, którzy doświadczają nawracających form chorób zapalnych jelit.

Jest on stosowany jako adiuwant w doustnej terapii steroidowej pęcherzycy i miastenii.

Wykazano, jest bardzo skuteczny jako lek w leczeniu wyprysku i atopowego zapalenia skóry, chociaż nie jest powszechnie stosowany w tych przypadłościach.

Powszechnie stosowany w leczeniu stwardnienia rozsianego do pierwszej połowy lat 1990-tych. Obawy związane z podwyższonym ryzykiem choroby nowotworowej doprowadziły do zmniejszenia wykorzystania tego leku, ale mimo to nadal jest stosowany w leczeniu podtrzymującym u pacjentów.

Działania niepożądane 

Nudności i wymioty są powszechnymi działaniami niepożądanymi, szczególnie na początku leczenia. Takie przypadki zauważa się gdy azatiopryna podawana jest po posiłkach lub przy dożylnym podaniu. Inne efekty uboczne to reakcje uczuleniowe, zawroty głowy, biegunka, zmęczenie i wysypki skórne.

Wypadanie włosów jest często obserwowane u pacjentów otrzymujących ten lek. Ponieważ azatiopryna hamuje aktywnośc szpiku kostnego, u pacjentów może rozwinąć się niedokrwistość i są bardziej podatni na zakażenia. Regularne monitorowanie morfologii jest zalecane podczas leczenia. Ostre zapalenie trzustki może również wystąpić, zwłaszcza u pacjentów z chorobą Crohna.

Przedawkowanie

Duże pojedyncze dawki są na ogół dobrze tolerowane; pacjent, który wziął 7,5 g azatiopryna (150 tabletek) na raz nie wykazał żadnych istotnych objawów oprócz wymiotów, nieznaczny spadek liczby białych krwinek i marginalna zmian parametrów czynnościowych wątroby. Główne objawy długotrwałego przedawkowania są to infekcje niejasnego pochodzenia, owrzodzenie jamy ustnej i spontaniczne krwawienie, z których wszystkie są następstwem supresji szpiku kostnego.

Interakcje

Inne analogi purynowe, takie jak allopurynol hamują oksydazę ksantynową, enzym rozkładający azatioprynę, co zwiększa toksyczność azatiopryny. Z drugiej strony wykazano, że niskie dawki allopurynolu bezpieczne poprawiają skuteczność azatiopryny, zwłaszcza w nieswoistych i zapalnych chorobach jelit. Lek nadal może prowadzić do obniżenia liczby limfocytów i wyższego wskaźnika infekcji, więc kombinacja tych dwóch leków wymaga starannego monitorowania.

Azatiopryna zmniejsza skutki leku przeciwzakrzepowego warfaryny leku zwiotczającego mięśnie, ale zwiększa działanie depolaryzujące. Może również wpływać na niacynę (witamina B3), w wyniku czego co najmniej jednym przypadku doszło do przypadku śmiertelnego w wyniku rdzeniastej aplazja. Istnieją również doniesienia, że powoduje  gorsze wchłanianie witaminy B 12.

Ciąża i karmienie piersią 

Azatiopryna może powodować wady wrodzone. Badanie populacyji w 2003 roku w Danii wykazało, że stosowanie azatiopryny spowodowało siedmiokrotnie częstsze nieprawidłowości płodu, a także 20-krotny wzrost poronień . Wad wrodzonych u dziecka, którego ojciec brał azatioprynę także notowano donoszono także.

Chociaż nie przeprowadzono odpowiednich, dobrze kontrolowanych badań u ludzi, kiedy lek był podawany zwierzętom w dawkach równoważnych ludzkim obserwowano działanie rakotwórcze.

Najnowsze badania dowodzą, iż L-formy bakterii są przyczyną choroby