Wyniki tych badań mogą pomóc w zapewnieniu, że podano prawidłową diagnozę. Ponieważ procedury szpitalne mogą się różnić, ten artykuł zawiera tylko ogólne wskazówki do testów i badań. W celu uzyskania bardziej szczegółowych informacji na temat testów, należy skonsultować się z lekarzem lub specjalistycznym zespołem IBD.
Wielu chorych po 4 miesiącach we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego notuje trwałą remisję po zastosowaniu protokołu DLS → czytaj więcej
Powinni oni być gotowi do pomocy w razie jakichkolwiek pytań lub wątpliwości. Szpital lub klinika posiada także własne arkusze informacyjne dotyczące konkretnych testów i procedur.
Jakie badania będą konieczne?
Prawdopodobnie potrzebne będą tylko niektóre testy wymienione w niniejszym arkuszu informacyjnym. Jednakże będzie konieczne powtarzanie niektórych badań od czasu do czasu lub wykonanie dodatkowych badań.
Wielu chorych po 4 miesiącach we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego notuje trwałą remisję po zastosowaniu protokołu DLS → czytaj więcej
Badania krwi
Istnieje kilka badań krwi, które są wykorzystywane w celu potwierdzenia diagnozy IBD lub monitorowania skutków IBD. Próbki krwi są zwykle pobrane z żyły ramienia, przy użyciu igły przymocowanej do strzykawki lub pojemnika zbiorczego. Do niektórych specjalistycznych badań trzeba pościć (unikać jedzenia) przez całą noc lub na kilka godzin przed pobraniem próbki. Lekarz lub pielęgniarka poinformuje, jeśli będzie to konieczne. Niektóre badania krwi stosowane najczęściej w IBD są opisane poniżej:
• FBC – mierzy poziom trzech głównych typów komórek krwi (krwinek czerwonych, krwinek białych, płytek krwi). Liczba białych ciałek krwi może wskazywać na wystąpienie jakichkolwiek stanów zapalnych lub infekcji w organizmie. Wzrost liczby płytek krwi (małe komórki biorące udział w procesie krzepnięcia krwi) może być również objawem zapalenia. Poprzez pomiar poziomu hemoglobiny (cząsteczki w krwinkach czerwonych, które przenoszą tlen w organizmie) można wykryć anemię.
Niektóre z leków podawanych przy IBD, takie jak azatiopryna i merkaptopuryna, mogą mieć wpływ na szpik kostny i redukcję poziomu czerwonych i białych krwinek oraz płytek krwi. Ludzie zażywający te leki są zwykle poddawani regularnym badaniom FBC, które pomagają monitorować ich poziom krwinek.
• Znacznik stanów zapalnych – może zwiększać poziom niektórych rodzajów białek w krwi. Testy składników krwi, np. białka C-reaktywnego (CRP) i OB (ESR) mogą być wykorzystywane do wykrywania stanów zapalnych, poprzez mierzenie poziomu tych białek.
• Próby wątrobowe – mogą pomóc sprawdzić, czy wątroba pracuje prawidłowo. Mogą być również stosowane do diagnozowania niektórych rzadkich powikłań wątroby, takich jak IBD czy pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych. LFT mierzy poziom określonej grupy białek i enzymów, występujących we krwi. LFT zwykle bada także białko zwane albuminą, występujące w surowicy. Niski poziom tego białka może być oznaką stanu zapalnego. Niektóre leki stosowane przy IBD, na przykład azatiopryna, metotreksat i niektóre leki 5ASA (takie jak mesalazyna), mogą mieć wpływ na wątrobę.
• Badanie mocznika i elektrolitów – mierzą poziom mocznika, kreatyniny i elektrolitów (sole rozpuszczone, takie jak sód i potas) we krwi. Zazwyczaj są one przeprowadzane w celu oceny pracy nerek. Test ten może być również stosowany do sprawdzenia odwodnienia (efekt ostrej biegunki). Regularne badania są często zalecane dla ludzi cierpiących na IBD.
• Badanie ferrytyny – niedobór żelaza jest jedną z głównych przyczyn niedokrwistości i częstym powikłaniem IBD. Objawy anemii to zmęczenie, bóle głowy i duszność. FBC lub pełna morfologia krwi (jak opisano wcześniej) jest jednym ze sposobów wykrywania niedoboru żelaza. Lekarze mogą również sprawdzić poziom ferrytyny lub wysycenia transferyny. Ferrytyna jest białkiem we krwi, który ma tendencję do zwiększania swojej ilości wraz ze stanem zapalnym, dzięki czemu może być stosowany jako marker stanu zapalnego. Przechowuje on również żelazo, dlatego niski poziom ferrytyny jest zazwyczaj dobrym wskaźnikiem niskiego poziomu żelaza. Transferyna jest innym białkiem krwi, wiążącym się z żelazem. Test nasycenia transferyny pokazuje jak wiele żelaza jest przenoszone z transferyną w organizmie. Niski odczyt wysycenia transferyny jest kolejnym objawem niedoboru żelaza.
Najnowsze badania dowodzą, iż L-formy bakterii są przyczyną choroby
• Badanie witaminy B12 i kwasu foliowego – Te ważne witaminy współpracują w celu utworzenia zdrowych krwinek czerwonych. Witamina B12 jest absorbowana do strumienia krwi z jelita krętego (końcowej części jelita cienkiego, tuż przed okrężnicą). Jeżeli jelito kręte ma stan zapalny, jest uszkodzone lub zostało usunięte chirurgicznie, organizm może nie być w stanie wchłonąć wystarczającej ilości witaminy B12, w którym to przypadku może być ona podana dożylnie. Niski poziom kwasu foliowego może być spowodowany złym odżywianiem lub złym wchłanianiem w jelicie cienkim. Niektóre leki na IBD, takie jak metotreksat i sulfasalazyna, mogą mieć również wpływ stężenie kwasu foliowego.
Najnowsze badania dowodzą, iż L-formy bakterii są przyczyną choroby
Inne badania krwi pomocne w IBD obejmują:
• Badanie na obecność wapnia i fosforanów. Oba te minerały są ważne dla kości. Poziom witaminy D może być również mierzony w przypadku podejrzenia utraty masy kostnej.
• Sprawdzenie magnezu. Magnez jest potrzebny dla zdrowych mięśni i kości. Biegunka może spowodować niski poziom magnezu, więc aby to sprawdzić, może być konieczne badanie krwi.
• Badanie mikroelementów, takich jak cynk, selen, chrom występujących zwykle w małych ilościach we krwi zdrowych ludzi. Testy te są zalecane po karmieniu dożylnym lub długotrwałym leczeniu żywieniowym.
• Badanie TPMT – Ten test może pomóc przewidzieć, kto jest bardziej narażony na skutki uboczne leków na bazie tiopuryny, takich jak azatiopryna lub merkaptopuryna. Jednak nie można zidentyfikować każdego, kto jest zagrożony
• Badania przesiewowe. Przed rozpoczęciem zażywania określonych leków immunosupresyjnych lub anty-TNF, takich jak infliksymab lub adalimumab, konieczne może być badanie pod kątem chorób zakaźnych, takich jak zapalenie wątroby typu B lub C, gruźlica, HIV czy ospa wietrzna.
Badania kału
Takie próbki mogą być badane w celu sprawdzenia, czy choroba rzeczywiście jest spowodowana przez zakażenie. Tego typu badania nazywa się badaniem mikroskopowym kału. Testy można przeprowadzić w poszukiwaniu bakterii, takich jak Salmonella, Campylobacter i Clostridium.
Jeśli pacjent niedawno odbył podróż za granicę, mogą być konieczne dodatkowe badania. Testy kału mogą być również wykorzystywane do wykrywania zwiększonego poziomu specyficznych białek w stolcu, które mogą być oznaką aktywnego stanu zapalnego. Lekarze coraz częściej korzystają z tego typu badania, aby wstępnie rozpoznać IBD i monitorować chorobę oraz postęp niektórych zabiegów.
Endoskopia
To ogólna nazwa dla testów, które pozwalają specjaliście, lekarzowi lub pielęgniarce patrzeć bezpośrednio do wnętrza układu pokarmowego za pomocą endoskopu. Istnieje kilka różnych typów endoskopu, w zależności od badanej części ciała. Na ogół, endoskop jest długi, zazwyczaj bardzo cienki i ma kształt elastycznej rury ze światłem i kamerą dołączoną do końca. Endoskop może być włożony przez usta, aby spojrzeć na górną część układu pokarmowego albo przez odbyt, by obejrzeć okrężnicę i odbytnicę.
Kamera przekazuje obraz do ekranu na zewnątrz ciała i pozwala uzyskać czysty wgląd w części jelita, które są badane. Endoskopista może również wykonać biopsję za pomocą endoskopu. Polega na wyskrobaniu komórek z błony śluzowej jelit, które mogą być następnie badane pod mikroskopem w celu uzyskania więcej informacji. Lekarz przekaże szczegółowe instrukcje, jak przygotować się do endoskopii, a także powinien być w stanie odpowiedzieć na wszelkie pytania. Główne rodzaje endoskopii są następujące:
• Endoskopia żołądkowo-jelitowa lub gastroskopia – Ten typ endoskopii stosuje się w celu zbadania górnej części układu pokarmowego – przełyku, żołądka i dwunastnicy (pierwszej części jelita cienkiego). Metoda ta może być pomocna, aby wykluczyć chorobę Crohna podczas diagnozowania UC.
Endoskop stosowany do tego typu badania jest zwykle znany jako gastroskop. Delikatnie wprowadza się go przez usta w dół przełyku, do żołądka i pierwszej części jelita cienkiego. Patrz rysunek na następnej stronie.
Żołądek musi być pusty, aby można było uzyskać jasny obraz, więc użytkownik zostanie poproszony, aby nie jeść nic przez co najmniej 6 godzin przed zabiegiem. Niektórzy lekarze mogą rozpylać środek miejscowo znieczulający na tylnej części gardła albo dać pastylkę do ssania. Może być również oferowany środek uspokajający, a dzieci poniżej 16 roku życia mogą wymagać znieczulenia ogólnego. Jeśli masz sedację, znajdź kogoś, kto zabierze cię do domu po endoskopii, nie należy także prowadzić przez 24 godzin po sedacji.
• Kolonoskopia jest endoskopią jelita grubego. Kolonoskopie są często wykorzystywane do oceny stopnia i nasilenia UC i choroby Crohna jelita grubego. Regularne kolonoskopie mogą być również zalecane w kierunku dysplazji (nieprawidłowych zmian komórkowych, które mogą być wczesnym objawem raka jelita grubego) u osób z wieloletnim i rozległym UC lub chorobą Crohna. Aby uzyskać więcej informacji na temat raka jelita grubego, zobacz naszą ulotkę: Rak jelita i IBD.
To bardzo wąska i elastyczna rurka, wystarczająco długa, aby zbadać całą okrężnicę oraz, jeżeli jest to konieczne, dolny odcinek jelita cienkiego. Jest włożona przez odbyt. Niektóre ośrodki używają specjalnego barwnika, aby łatwiej było zauważyć zmiany błony śluzowej jelita grubego (ta technika nazywa się chromoendoskopia). Odbytnica musi być całkowicie czysta do tego badania, więc można zostać poproszonym o unikanie niektórych pokarmów i o wypicie specyficznego środka przeczyszczającego dzień przed badaniem. Być może trzeba będzie przerwać stosowanie niektórych leków – szpital da szczegółowe instrukcje.
Oferowana może być sedacja, aby poczuć się sennym i spokojnym. Dzieci są zwykle poddane znieczuleniu ogólnemu. Doświadczenia ludzi z kolonoskopią mogą się różnić. Kolonoskopia nie powinna być bolesna, ale może być niewygodna. Jeśli jesteś szczególnie zaniepokojony lub odczuwasz lęk, porozmawiaj z personelem szpitala. Podobnie jak w przypadku sedacji – do endoskopii górnego przewodu pokarmowego trzeba przyjechać z kimś, kto odwiezie cię do domu
• Sigmoidoskopia jest podobna do kolonoskopii, lecz rozpatruje esicę (odcinek w dolnej części jelita grubego) i odbytnicę. Typ endoskopu używanego do tego celu może być elastyczny lub sztywny. Elastyczny sigmoidoskop jest dłuższy niż sztywny oraz umożliwia lekarzowi wejść dalej do okrężnicy. Jeśli masz elastyczny sigmoidoskop, prawdopodobnie zostaniesz poproszony o wykonanie lewatywy opróżnieniającej jelita przed wyjazdem do kliniki lub po przyjeździe. Badanie to zazwyczaj odbywa się bez sedacji. Ponieważ powietrze jest stosowane w celu rozszerzenia okrężnicy, można czuć pewien dyskomfort. Sigmoidoskopia jest najbardziej przydatna przy IBD ograniczonego do lewej strony okrężnicy.
• Proktoskopia – proktoskop jest bardzo krótkim endoskopem, który jest stosowany do badania kanału odbytu. Jest to skuteczny sposób na sprawdzenie wewnętrznych hemoroidów, szczelin oraz przetok (nieprawidłowych kanałów łączących różne części jelita).
• Enteroskopia dwubalonowa. Jest to badanie jelita cienkiego, które wykorzystuje specjalny rodzaj endoskopu z dwójką małych balonów na jego wierzchołku. Dzięki temu można mieć wgląd jeszcze do jelita cienkiego. Może być umieszczony przez odbyt, jak podczas kolonoskopii. Można go stosować do badania i biopsji całej długości jelita cienkiego. Zazwyczaj podawane jest znieczulenie ogólne lub środek uspokajający dla DBE.
• Kapsułka – zostaniesz poproszony do przełknięcie niewielkiej torebki galarety wielkości fasoli. Kapsułka zawiera kamerę, która wykonuje serię zdjęć, gdy przechodzi przez układ pokarmowy. Te zdjęcia są wysyłane do małego rejestratora noszonego wokół talii. Kapsułka jednorazowego użytku powinna wyjść z organizmu w sposób naturalny podczas wypróżnienia. U małych dzieci, kapsuła może być umieszczona w jelitach za pomocą endoskopu. Kapsuła nie jest dostępna we wszystkich szpitalach i nie jest odpowiednia dla każdego, na przykład dla osób ze zwężeniami (wąskie odcinka jelita).
RTG jamy brzusznej
• Zwykły rentgen brzucha może nie pokazać tak dużo szczegółów układu pokarmowego, jak niektóre z innych technik obrazowania. Jednakże, może być stosowany w sytuacjach awaryjnych lub w początkowej diagnozie podejrzewania ciężkiego IBD.
• DEXA (Dual Energy X-Ray Absorpcjometria) – skanery DEXA wykorzystują małą dawką promieni rentgenowskich do pomiaru gęstości kości, zwykle w kości udowej lub kręgosłupie. To bezbolesny test, który trwa około 20 minut. Może pokazać, czy gęstość kości jest normalna oraz czy kości stają się cieńsze i słabsze – stan znany jako osteoporoza.
Ludzie z IBD mają zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy, szczególnie jeśli leczyli się sterydami lub mają niski poziom wapnia. Aby uzyskać więcej informacji, zobacz nasz arkusz informacyjny: kości a IBD.
• Pomiar baru układu trawiennego. Nie wszystko jest zawsze widoczne na prześwietleniach, można więc wykonać pomiar baru, aby pomóc stworzyć jaśniejszy obraz sytuacji. Są to nieszkodliwe biała, które nie są absorbowane do organizmu, a zamiast tego tworzą tymczasową powłokę na wewnętrznej powierzchni jelit. Zapewnia to wyraźniejszy zarys jelit niż badanie rentgenowskie. Może to być wprowadzone do jelit na kilka różnych sposobów. W tym teście użytkownik zostanie poproszony o przełknięcie nieprzezroczystej, białej cieczy zawierającej bar.
Metoda ta daje lepszą jakość obrazu w górnej części przewodu pokarmowego – przełyku, żołądku i dwunastnicy. Może być także podany gazowany napój lub proszek. Test pozwala lekarzom zbadać zarówno jelito cienkie jak i górną część przewodu pokarmowego. Prawdopodobnie będziesz poproszony o zażycie środków przeczyszczających dzień przed badaniem. Następnie pije się napój z baru i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich.
Ponieważ prędkość, z jaką to się dzieje, może być różna, badanie może potrwać kilka godzin. Podczas badania mała, cienka rurka jest wkładana przez nos lub usta do żołądka i dwunastnicy. Ułatwia to przepływ cieczy baru bezpośrednio do jelita cienkiego. Można zostać poproszonym o zażycie środków przeczyszczających. Aby połknięcie rurki było bardziej komfortowe, wykorzystuje się środek znieczulający w sprayu do gardła lub paraliżującą galaretkę. Zdjęcia mogą być wykonane dopiero, gdy bar znajdzie się w jelitach.
W celu rozszerzenia jelita cienkiego i uzyskania wyraźniejszego obrazu, może być pompowane powietrze. Rzadko wykorzystywane są lewatywy, aby dać jaśniejszy obraz okrężnicy. W tym teście, miękka, plastikowa rurka umieszczana jest w odbytnicy, przez którą płyn przepuszcza się do odbytnicy i okrężnicy. Można otrzymać zastrzyk w celu rozluźnienia mięśni okrężnicy. Powietrze może być również pompowane w celu rozszerzenia okrężnicy i uzyskania wyraźniejszego obrazu. Podczas wykonywania serii zdjęć, pacjent może zostać poproszony o przyjmowanie różnych pozycji. Wlew cieczy nie może być bolesny, ale może być niewygodny, zwłaszcza jeśli stosuje się przy tym powietrze. Po badaniu odchody będą mieć kredowy wygląd, a wypróżnianie może sprawiać trudność przez dzień lub dwa.
Powszechnie stosowane skany
• CT (tomografia komputerowa) lub CAT (skomputeryzowana tomografia osiowa)
Skaner CT jest specjalnym urządzeniem, które wykorzystuje szereg wiązek rentgenowskich, aby zbudować szczegółowy obraz ciała. Skaner wygląda jak gigantyczny pierścień. Podczas badania pacjent leży na ruchomym łóżku, które powoli wsuwa się w środek skanera. Promienie rentgenowskie są wysyłane pod różnymi kątami, wytwarzając obraz 2D (dwuwymiarowy) przekroju ciała. W niektórych tomografach obrazy są trójwymiarowe.
Możesz otrzymać zastrzyk z barwnikiem przez kroplówkę, dzięki czemu tkanki, takie jak naczynia krwionośne w całym jelicie będą jaśniejsze. Możesz być również poproszony o połknięcie napoju z baru lub o wykonanie lewatywy. CT okrężnicy jest czasami określane jako kolonografia lub „VC”.
• Obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego MRI
Jest używane do wytworzenia poprzecznych przekrojów ciała. Jest coraz częściej wykorzystywane w celu zbadania IBD, zwłaszcza u dzieci, ponieważ unika się stosowania promieniowania rentgenowskiego. Zamiast tego stosuje się silne pola magnetyczne i fale radiowe, aby utworzyć obrazy z wnętrza ciała. Skaner MRI ma wygląd długiej rury lub tunelu, a pacjent zostanie poproszony o położenie się na ruchomym stole, który przesuwa się powoli wewnątrz tego tunelu.
W przypadku tomografii komputerowej, nadal można stosować barwnik w kroplówce lub wypić specjalny płyn zawierający taki barwnik. Badanie MRI jest głośne, więc należy być wyposażonym w zatyczki do uszu. Ważne jest, by leżeć nieruchomo podczas skanowania, ponieważ inaczej obrazy mogą się zatrzeć. Skanowanie może trwać od trzydziestu minut do ponad 1,5 godziny. Oznacza to, że niektórzy ludzie mogą uznać badanie za niewygodne, zwłaszcza jeśli cierpią na klaustrofobię (lęk przed zamkniętymi pomieszczeniami).
Jednak w przypadku badań na IBD, gdzie skanuje się wyłącznie brzuch, głowa nie musi znajdować się całkowicie wewnątrz skanera podczas trwania badania. MRI ma tę zaletę, że nie wykorzystuje promieniowania rentgenowskiego i jest dobrym sposobem na obserwowanie zarówno tkanek miękkich, takich jak mięśnie i jelita, jak również narządów, takich jak wątroba. Jest to szczególnie skuteczne w wykrywaniu przetok (nieprawidłowych kanałów łączących różne części jelita), ropni i bliznowaceń. Niektórzy ludzie mogą mieć wykonane MRCP.
Jest to specjalny rodzaj MRI wykorzystywany w celu obejrzenia wątroby, trzustki, dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego. Może być stosowany do poszukiwania PSC (pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych). Ponieważ podczas tego badania używa się magnesów, MRI nie jest odpowiednie dla osób z rozrusznikami serca lub niektórymi implantami metalowymi. Otrzymasz szczegółowe informacje na ten temat dzień przed skanowaniem.
• USG jest inną formą skanowania pomocną w IBD. USG może być używane przy kamieniach żółciowych i kamieniach nerkowych. To dobra metoda na wykrywanie płynów i stanów zapalnych części ścian jelit. Ultradźwięki mogą również wykryć ropnie i przetoki (nieprawidłowe kanały łączące różne części jelita). Skanery ultradźwiękowe działają za pomocą fal dźwiękowych o bardzo wysokiej częstotliwości, które tworzą obraz.
Czujnik podręczny jest przesuwany po powierzchni skóry, następnie wysyła sygnały fali dźwiękowej, która „odbija” się od narządów wewnętrznych jak echo. Skaner następnie odbiera te echa i przetwarza je na obraz. USG jest bezpieczniejsze niż promieniowanie rentgenowskie i właśnie dlatego jest często stosowany u kobiet w ciąży, aby śledzić rozwój nienarodzonego dziecka. Niektóre osoby z IBD mogą mieć endoskopowe USG (EUS).
Wykorzystuje ono specjalny rodzaj endoskopu z małym przetwornikiem ultradźwiękowym w końcówce. Wprowadza się go przez usta, aby zbadać górną część układu pokarmowego, albo przez odbyt w celu zbadania okrężnicy i jelita krętego. Metoda może wykryć takie problemy jak przetoki i ropnie.
• Skany PET (pozytonowa tomografia emisyjna)
Maszyna do badania PET jest podobna do tomografu komputerowego. Przy skanowaniu PET, niewielka ilość radioaktywnego „wskaźnika” chemicznego jest dołączona do substancji chemicznej, która występuje naturalnie w organizmie, takiej jak glukoza. Następnie jest wtryskiwana do strumienia krwi. Emituje energię w postaci pozytonów (naładowane dodatnio cząstki). Skaner wykrywa te cząstki i wykorzystuje te informacje do uzyskania trójwymiarowego obrazu ciała.
• Test białych krwinek – szuka zapalenia lub zakażenia w organizmie. Na początku zostanie pobrana mała próbka krwi. Białe krwinki zostają wydzielone, a następnie mieszane z niewielką ilością radioaktywnego „wskaźnika” chemicznego. Przywiązuje się on do komórek, dzięki czemu zostają one naznaczone. Znakowane krwinki białe są następnie wtryskiwane z powrotem do organizmu przez żyły. Białe krwinki gromadzą się w organizmie w miejscu infekcji lub zapalenia. Skaner odbiera promieniowanie wydzielane przez znaczniki i tworzy obraz pokazujący położenie stanu zapalnego lub infekcji.
• SeHCAT – to badanie to specjalny typ skanowania służący do testowania, jak dobrze organizm wchłania sole żółciowe. Złe wchłanianie kwasu może powodować biegunkę. Przed skanowaniem zostaniesz poproszony o połknięcie kapsułki zawierającej syntetyczne sole żółciowe, które są lekko radioaktywne. Skaner jest następnie używany do pomiaru ilości syntetycznych soli żółciowych absorbowanych przez organizm. Następnie powtarza się całe badanie w następnym tygodniu. Ilość syntetycznych soli żółciowych w organizmie po tygodniu może wykazywać zaburzenia wchłaniania kwasów żółciowych.