Główne powikłania jelitowe wrzodziejącego zapalenia jelita grubego (inne niż zwężenie, przetoki i tworzenie ropnia charakterystyczne dla choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego) to niedożywienie, zespół krótkiego jelita i rak.

Wielu chorych po 4 miesiącach we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego notuje trwałą remisję po zastosowaniu protokołu DLS → czytaj więcej

Niedobór pokarmowy jest szczególnie częsty w chorobie Leśniowskiego-Crohna. Przyczyny obejmują zmniejszenie spożycia pokarmu, złe wchłanianie u osób z rozległymi chorobami jelita cienkiego, zwiększoną utratę białka wraz z zapaleniem jelit i zwiększone zapotrzebowanie metaboliczne u chorych pacjentów, w tym kataboliczne działanie cytokin i innych mediatorów stanu zapalnego.

Osoby szczególnie zagrożone powinny być dokładnie monitorowane pod kątem dowodów niedożywienia, mierząc u nich co najmniej wagę, oraz badań krwi, takie jak liczba krwinek, albumina, kwas foliowy, witamina B12 (kobalamina), ferrytyna, wapń i magnez. Możliwości leczenia obejmują dodatkowe żywienie z odpowiednim zastąpieniem określonych niedoborów oraz żywienie dojelitowe i pozajelitowe.

Zespół krótkiego jelita rozwija się, gdy rozległa resekcja jelita prowadzi do nadmiernego złego wchłaniania płynów, elektrolitów i składników odżywczych. Najczęstszą przyczyną jest choroba Leśniowskiego-Crohna, ale może również wystąpić u pacjentów bez chorób jelita, na przykład w okluzji naczyń krezkowych, urazach i neoplazji.

Patogeneza. Czynniki wpływające na objawy obejmują zakres resekcji, obecność resztkowej choroby Leśniowskiego-Crohna i brak zastawki krętniczo-kątniczej, która normalnie spowalnia przejście treści jelita cienkiego i hamuje kolonizację dystalnego jelita cienkiego przez florę okrężnicy.

Najnowsze badania dowodzą, iż L-formy bakterii są przyczyną choroby

Ponadto ważne jest miejsce resekcji: ostateczna resekcja jelita krętego powoduje zaburzenia wchłaniania żółci i soli, niedobór witaminy B12, kamicę żółciową i hiperoksalurię, podczas gdy usunięcie okrężnicy z częścią jelita cienkiego powoduje ciężką biegunkę z powodu utraty pojemności absorpcyjnej.

Objawy. Pacjenci mają wodnistą biegunkę i coraz większą ilością płynów, elektrolitem i niedoborami żywieniowymi natychmiast po resekcji. Późniejsze powikłania to kamienie moczowe i kamienie żółciowe.

Badanie. Niedobory płynów, elektrolitów i substancji odżywczych, jakość stolca, zaburzenia wchłaniania żółci i soli, wchłanianie witaminy B12 i wydalanie szczawianu w moczu powinny być określone ilościowo. Złośliwe wchłanianie z żółcią, które wywołuje biegunkę występuje tylko wtedy, gdy okrężnica jest nadal obecna, można ten stan potwierdzić za pomocą skanowania SeHCAT; SeHCAT (koniugat tauryny kwasu 23- [75Se] -25-homocholowego) jest syntetyczną solą kwasu żółciowego, która emituje promieniowanie gamma. Po podaniu doustnym wchłania się w końcowym odcinku jelita krętego, a ilość zatrzymaną po 7 dniach można oszacować za pomocą skanowania całego ciała. Alternatywnie i taniej można testować próbę terapeutyczną z użyciem leku wiążącego sól żółciową, takiego jak kolestyramina (cholestyramina).

Leczenie. Na początku może być konieczne dożylne uzupełnienie płynów i elektrolitów oraz całkowite żywienie pozajelitowe. Karmienie dojelitowe należy rozpocząć wcześnie, aby ułatwić adaptację jelit, stosując bezolaktozowe roztwory izo-osmolarne. Niewielkie częste posiłki są wprowadzane później, a dieta niskotłuszczowa jest pomocna dla osób z wyraźnym zaburzeniem oddawania stolca. Należy unikać nadmiernego spożycia szczawianu, co pociąga za sobą unikanie pokarmów takich jak szpinak, buraki, truskawki, czekolada, kawa, herbata i napoje typu cola. Loperamid i fosforan kodeiny mogą polepszać jakość stolca poprzez spowolnienie transportu i zwiększenie wchłaniania śluzówkowego.

Dalsze opcje leczenia po rozległych resekcjach jelita cienkiego obejmują:
• suplementy diety zawierające kalorie z triglicerydami o średniej długości łańcucha (które są
bezpośrednio wchłaniane bez konieczności trawienia)
• inhibitory pompy protonowej (w celu zmniejszenia nadmiernego wydzielania w żołądku)
• oktreotyd (w celu zmniejszenia wydzielania soku żołądkowego, żółciowego i trzustkowego)
• antybiotyki (w przypadku przerostu flory jelita cienkiego)

Pacjenci z masywnymi resekcjami, którzy nie są w stanie poradzić sobie wyłącznie żywieniem za pomocą jamy ustnej, potrzebują skierowania do specjalistycznych ośrodków żywienia. Mogą wymagać regularnych pozajelitowych suplementów wapnia, magnezu, pierwiastków śladowych (szczególnie cynku), niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych i witamin lub całkowitego żywienia pozajelitowego podawanego w domu. Rzadko może być wymagane skierowanie do przeszczepu jelita cienkiego.

Leczenie zespołu krótkiego jelita

Leczenie wspomagające

• Początkowo płyny dożylne
• Następnie żywienie dojelitowe
• Małe częste posiłki o niskiej zawartości tłuszczu później
• Zminimalizowanie ilości szczawianów w diecie
• W razie potrzeby specjalne suplementy diety (wapń, magnez,
kwas foliowy, witaminy, pierwiastki śladowe [wł. cynk], niezbędne kwasy tłuszczowe)
• Loperamid, fosforan kodeiny

Szczególne środki w ciężkich przypadkach

• Suplementacja kalorii za pomocą triglicerydów o średniej długości łańcucha
• Hamowanie kwasu żołądkowego (np. omeprazol, 80 mg dwa razy na dobę)
• Oktreotyd
• Antybiotyki w przypadku przerostu jelita cienkiego
• Całkowite żywienie pozajelitowe w domu
• Przeszczep małego jelita (rzadko)

Rak jelita grubego. Pacjenci z przewlekłym rozległym wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego i zapaleniem okrężnicy typu Crohna mają zwiększone ryzyko raka jelita grubego; we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego ryzyko stanowi to łączne ryzyko 5-10% po 30 latach choroby. Do czynników zwiększających ryzyko raka jelita grubego w obu chorobach należą:

• przewlekłość choroby
• przewlekła stan zapalny błony śluzowej
• współistniejące pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• wywiad rodzinny w kierunku raka jelita grubego
• polip lub polipy gruczolakowate zlokalizowane w zapalnej błonie śluzowej
• brak stosowania leków aminosalicylowych i niedoborów kwasu foliowego.